سعید جلیلی
سعید جلیلی، (متولد ۲۵ شهریور ۱۳۴۴در مشهد)، چهره مورد اعتماد خامنه‌ای رهبر ایران است و از کارگزاران اصلی جمهوری اسلامی به‌شمار می‌رود. او فارغ‌التحصیل دانشگاه امام صادق است که زیر نظر محمدرضا مهدوی‌کنی، رئیس وقت مجلس خبرگان، راه‌اندازی شده بود تا کادر مورد نیاز جمهوری اسلامی را تربیت کند. جلیلی از سال ۱۳۸۰به‌عنوان تحلیلگر امور جاری در دفتر رهبر، از سال ۱۳۷۶به‌عنوان معاون امور آمریکا در وزارت امور خارجه، و از سال ۱۳۸۶به‌عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی در مذاکرات هسته‌ای ایران با غرب مشارکت داشته است. او در سال ۱۳۷۱با فاطمه سجادی ازدواج کرده و صاحب یک پسر است. همچنین جلیلی یکی از مجروحان جنگ ایران و عراق است که در عملیات کربلای ۵ در دی ماه سال ۱۳۶۵دیده‌بان لشگر نصر خراسان بود، که در عملیات کربلای ۵ از ناحیه پا مجروح شد و در بیمارستان صحرایی منطقه شلمچه، پای راست خود را از دست داد.
| سعید جلیلی | |
|---|---|
 سعید جلیلی | |
| محل تولد | مشهد |
| تاریخ تولد | ۱۵ شهریور ۱۳۴۴ |
| تابعیت | ایران |
| یگان‌های خدمت | دیدبان تیپ ۲۱ امام‌رضای خراسان |
| جنگ‌ها | ایران و عراق |
| عملیات‌های مهم | در دی ماه سال ۱۳۶۵ در عملیات موسوم به کربلای ۵ پای راست خود از دست داد. |
| تخصص‌های دیگر | ۱۳۷۰ رئیس اداره بازرسی وزارت خارجه
۱۳۷۶ معاون اداره اول آمریکا در وزارت خارجه ۱۳۷۹ مدیر بررسی‌های جاری دفتر رهبری ۱۳۸۴ معاون اروپا و آمریکای وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران ۱۳۸۶ دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران ۱۳۸۷ نماینده رهبری در شورای عالی امنیت ملی ۱۳۹۲ عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام ۱۳۹۳ عضو شورای راهبردی روابط خارجی |
| همسر | فاطمه سجادی |
| فرزندان | دارای یک پسر |
| والدین | پدرش محمدحسن جلیلی معلم و مادرش آذری زبان و اهل اردبیل است. |
سعید جلیلی ۲۵ اردیبهشت ماه ۱۴۰۰ در وزارت کشور برای شرکت در انتخابات ریاست جمهوری نام‌نویسی کرد. در ۲۶ خرداد ۱۴۰۰، در فاصله دو روز مانده به انتخابات، در بیانیه‌ای از ادامه حضور در رقابت‌های انتخاباتی ۱۴۰۰ به‌نفع ابراهیم رئیسی انصراف داد. پس از مرگ ابراهیم رئیسی در سال ۱۴۰۳، مجدداً نام خود را به‌عنوان کاندیدای ریاست جمهوری ثبت کرده است و براساس داده‌ها کاندیداتوری او در این دوره قطعی است.
محمد مهاجری فعال مطبوعاتی درباره او می‌گوید: «جلیلی نامزد نمایشی است نه پوششی، او می‌داند رای ندارد، حتی اگر رای بیاورد دولت نمی‌تواند تشکیل بدهد، چون هیچ کسی حاضر نیست با او همکاری کند. جلیلی به لحاظ توان مدیریتی تا به امروز حتی یک روستا را اداره نکرده است و مقام دبیری او در شورای عالی امنیت مقام اجرایی محسوب نمی‌شود و جایگاهی هم در دوره دفاع مقدس نداشت.»
پیشینه سعید جلیلی
سعید جلیلی فارغ‌التحصیل دانشگاه موسوم به امام صادق است. دانشگاهی که زیر نظر محمدرضا مهدوی کنی رئیس وقت مجلس خبرگان، راه اندازی شد تا کادر مورد نیاز جمهوری اسلامی در پست‌های حساس مدیریتی و سیاسی را تربیت کند. او در دانشگاه امام صادق به تدریس «دیپلماسی پیامبر» مشغول است. عنوان پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد جلیلی که سال ۱۳۶۹ از آن دفاع کرد «سیاست خارجی پیامبر» بود. استاد مشاور جلیلی در همین پایان‌نامه حمید بهرامی احمدی بود که اعتبارنامه‌اش در مجلس پنجم شورای اسلامی به دلیل «عضویت در سازمان مجاهدین خلق» و «ارتباط با دست‌اندرکاران کودتای نوژه» رد شد. در مقطع دکتری هم عنوان رساله جلیلی «بیان اندیشه سیاسی اسلام در قرآن» بود که استاد راهنمای آن احمد علم‌الهدی، امام جمعه مشهد و پدر زن ابراهیم رئیسی بود و استاد مشاورش حسین بشیریه؛ کسی که پیش از دوم خرداد روی اندیشه‌های جناح موسوم به اصلاح‌طلب تاثیر بسیاری داشت. جلیلی همچنین سابقه تدریس در دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه صنعتی شریف را دارد.
سعید جلیلی از سال ۱۳۸۰ برای مدتی به‌عنوان تحلیلگر امور جاری در دفتر علی خامنه‌ای، از ۱۳۷۶ معاون اداره اول امور آمریکا در وزارت امور خارجه در دولت خاتمی و از سال ۱۳۸۶ به‌عنوان دبیرشورای عالی امنیت ملی، عهده‌دار پیشبرد گفت و گوهای میان ایران و غرب بر سر برنامه هسته‌ای حکومت بوده است.[۱]
سعید جلیلی در سال ۱۳۷۱ با فاطمه سجادی ازدواج کرده و دارای یک پسر می‌باشد. سعید جلیلی یکی از مجروحان جنگ میان ایران و عراق می‌باشد که در دی ماه سال ۱۳۶۵ در عملیات موسوم به کربلای ۵ پای راست خود از دست داد.[۲]
سه سال بعد از مجروح شدن در جنگ و در سال ۱۳۶۸، وارد وزارت امور خارجه شد. سال ۱۳۷۰ به سمت رییس اداره بازرسی وزارت امور خارجه رسید. از افتخارات فعالیت‌هایش در آن زمان، اخراج ۱۷ سفیر است که به ادعای هوادارانش به دلیل «مفاسد اقتصادی» بوده است. در دور اول ریاست جمهوری محمد خاتمی معاونت اداره آمریکای وزارت امور خارجه را به عهده داشت.
از سال ۱۳۸۰ وارد تشکیلات بیت رهبری شد و به سمت مدیر بررسی‌های جاری دفتر علی خامنه‌ای منصوب شد. از سال ۱۳۸۴، همزمان با آغاز ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد به عنوان معاون اروپا و آمریکای وزارتخانه دوباره به وزارت امور خارجه برگشت.
پس از دوره کوتاه دو ساله دبیری علی لاریجانی در شورای عالی امنیت ملی، از مهرماه ۱۳۸۶ تا شهریور سال ۱۳۹۲، جلیلی به مدت پنج سال دبیر شورای عالی امنیت ملی بود.
علاوه بر این هشتم تیر ۱۳۸۷، علی خامنه‌ای سعید جلیلی را به عنوان نماینده خودش در شورای عالی امنیت ملی، عالی‌ترین شورای امنیتی جمهوری اسلامی منصوب کرد.
از سال ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۲، سعید جلیلی مسئول مذاکرات هسته‌ای ایران با کشور‌های موسوم به ۱+۵ شد. در این مذاکرات، عملکرد وی چندان موفق نبود و نتایج آن، منجر به تصویب سه قطعنامه شدید شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران شد. بسیاری از دیپلمات‌ها هم بر این عقیده‌اند که جلیلی در واقع مذاکره نمی‌کرده بلکه در آن جلسات مونولوگ اجرا یا به عبارت بهتر تک‌گویی می‌کرده است؛ یعنی در جلسه او بیانیه خودش را می‌خوانده و بعد از آن طرف مقابل پاسخ می‌داد.
ویلیام برنز دیپلمات ارشد آمریکایی که در مذاکرات ژنو نماینده ایالات متحده بود، نخستین مذاکره با جلیلی را اینگونه توصیف می‌کند:
«در حالی که به جلیلی که در مقابلم نشسته بود نگاه می‌کردم بیانیه کوتاه و ساده را قرائت کردم…جلیلی به دقت سخنانم را یادداشت می‌کرد و در طول سخنانم لبخند به لب می‌آورد. در طول جلسه او و همکارانش مدام زیرچشمی به من نگاه می کردند؛ گویی حضور یک آمریکایی در میز مذاکره چندان برایشان خوشایند نبود. در ادامه جلیلی نطقی ۴۵ دقیقه‌ای درباره تاریخ و فرهنگ ایران ایراد کرد که در جای‌جایش بر نقش سازنده ایران در منطقه تاکید شده بود. وقتی جلیلی می‌خواست از ارائه پاسخ‌های سریع طفره برود، سعی می کرد افراد حاضر در مذاکرات را گیج و مبهوت کند و این سخنرانی یکی از آن مواقع بود. در بخشی از سخنانش نیز گفت به صورت پاره‌وقت در دانشگاه تهران تدریس می‌کند و آنجا بود که احساس کردم اصلا به دانشجویانش حسادت نمی‌کنم».
چندین دور مذاکره بدون هیچ نتیجه‌ای بسیاری را بر این عقیده کرد که راهبرد جلیلی تنها مذاکره برای مذاکره و بیانیه‌خوانی بوده است. از سوی دیگر منع مقطعی رسانه‌ها از پرداختن به مذاکرات هسته‌ای نشانگر آن است که جلیلی و هسته اطرافش در دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی، به جای پاسخگویی به افکار عمومی، راه امنیتی کردن فضا و خاموش کردن منتقدان را برگزیده بودند.
البته اطرافیان و هوادارانش به این رویکرد او افتخار می‌کنند و آن را «مقاومت» می‌نامند؛ کما اینکه محمدصادق شهبازی هماهنگ کننده ستاد مردمی حیات طیبه (دعوت از سعید جلیلی) در سال ۱۳۹۲، در سخنانی پیرامون عملکرد او در پرونده هسته‌ای، گفته بود که «در مقاومت هسته‌ای رویکرد ایشان باعث شد سطح مذاکرات از نفی اتهامات طرف مقابل به سطح راهبردی ارتقاء یابد».
از دیگر مشکلات مذاکرات زمان جلیلی عدم تسلط مذاکره‌کنندگان بر زبان انگلیسی بود؛ آنها از مترجم برای مذاکرات استفاده می‌کردند که همین امر بر دشواری و فرسایشی شدن آن اضافه می‌کرد. وندی شرمن معاون وزیر خارجه آمریکا که در مذاکرات حضور داشته می‌گوید «سعید جلیلی بیانیه‌های آماده‌ای را به زبان فارسی می‌خواند و پس از او ترجمه انگلیسی آن خوانده می‌شد».
نتیجه عملکرد او، در نهایت صدور سنگین‌ترین قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران و با رای مثبت چین و روسیه است؛ قطعنامه‌هایی که هزینه‌های سنگینی برای ایران داشت و برجام توانست فشار آنها را تا حد زیادی از روی دوش سیستم اقتصادی و حتی نظامی بردارد.
جلیلی همواره مخالف مذاکره با کشور‌های غربی بود و دوران حضور وی در دستگاه دیپلماسی کشور، با تیره‌تر شدن روابط خارجی ایران همراه بود. در این دوره معاون جلیلی، علی باقری‌کنی بود که در حال حاضر جانشین حسین امیرعبداللهیان در وزارت امور خارجه شده است. در سال ۱۳۹۲ با روی کار آمدن دولت حسن روحانی، سعید جلیلی از سمت دبیری شورای عالی امنیت ملی کنار رفت و علی شمخانی به جای وی منصوب شد. با این حال، جلیلی همچنان نماینده رهبری در این شورا است. در ۲۱ شهریور ۱۳۹۲ نیز با حکم رهبر انقلاب به عضویت مجمع تشخیص مصلحت نظام درآمد. یک سال بعد نیز عضو شورای راهبردی روابط خارجی شد.
در جریان مناظره‌ها، علی‌اکبر ولایتی هم به شدت به جلیلی و شیوه و نتیجه مذاکرات او حمله کرد. جلیلی در آن انتخابات، به عنوان نامزد جریان پایداری کمی بیش از ۱۱ درصد آراء را کسب کرد.
پس از آن شکست سخت، جلیلی به پشت صحنه رفت، جایی که دولت سایه خودش را تشکیل داد. جلیلی هرگز دولت سایه‌ای که تشکیل داده بود را تکذیب نکرد بلکه تصاویری از جلسات آن هم به دفعات منتشر شده است. برآیند این جلسات این دولت سایه گاهی در رسانه‌های رسمی جمهوری اسلامی دیده می‌شد. امیرحسین ثابتی که حالا وارد مجلس شده و در گذشته مجری شبکه تلویزیونی افق بود، یکی از حضار ثابت جلسات جلیلی است.
سوابق دولتی – اجرایی سعید جلیلی
۱۳۶۸: وابسته سیاسی
۱۳۷۰ رئیس اداره بازرسی وزارت خارجه
۱۳۷۱: دبیر سوم
۱۳۷۳: دبیر دوم
۱۳۷۴: دبیر اول
۱۳۷۶ معاون اداره اول آمریکا در وزارت خارجه
۱۳۷۹ مدیر بررسی‌های جاری دفتر رهبری
۱۳۸۴ معاون اروپا و آمریکای وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران
۲۸ مهر ۱۳۸۶ دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران
۱۳۸۷ نماینده رهبری در شورای عالی امنیت ملی (سمت کنونی)
۱۳۹۲ عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام (سمت کنونی)
۱۳۹۳ عضو شورای راهبردی روابط خارجی (سمت کنونی)
سعید جلیلی در انتخابات ریاست جمهوری
سعید جلیلی در سال‌های ۱۳۹۲و ۱۴۰۰خود را در کاندیدای ریاست جمهوری کرد. وی در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۹۲ بعد از حسن روحانی و قالیباف در جایگاه سوم قرار گرفت و در سال ۱۴۰۰ دو روز پیش از تاریخ رأی‌گیری، به نفع سید ابراهیم رئیسی انصراف داد.[۳]
سعید جلیلی پس از مرگ ابراهیم رییسی، رئیس جمهور در سال ۱۴۰۳ بار دیگر نام خود را بعنوان کاندیدای ریاست جمهوری در انتخابات به ثبت داد.
