نمایش مبدأ برای مشروطه‌خواه


'''مشروطه‌خواه'''، عنوانی است که در جریان [[انقلاب مشروطه]] (۱۲۸۵ش) به هواداران ایجاد مجلس شورای ملی، تدوین قانون اساسی و تحدید قدرت سلطنت داده شد. این اصطلاح در برابر «مستبد» یا «مستبدین» قرار داشت. [[احمد کسروی]] در ''تاریخ مشروطه ایران'' (۱۳۲۵ش) مشروطه‌خواهان را «جبههٔ آزادی و قانون» می‌خواند. پژوهشگرانی چون آدمیت، ناطق و آبراهامیان نیز مشروطه‌خواهی را نخستین هویت سیاسی مدرن در ایران تحلیل کرده‌اند.

== خاستگاه اصطلاح ==
واژهٔ «مشروطه» ترجمه‌ای از ''constitutionalism'' در اروپا بود که از طریق عثمانی و قفقاز وارد ایران شد. در ابتدا، «مشروطه‌خواه» به کسانی اطلاق می‌شد که خواستار تشکیل عدالت‌خانه بودند؛ اما با پیشرفت جنبش، معنای آن به حامیان مجلس و قانون اساسی گسترش یافت (کسروی، ''تاریخ مشروطه ایران''، ۱۳۲۵).

== ترکیب اجتماعی مشروطه‌خواهان ==

* '''بازاریان و اصناف:''' به دلیل فشارهای مالیاتی و اقتصادی.
* '''روحانیان آزادی‌خواه:''' چهره‌هایی چون آخوند خراسانی و طباطبایی.
* '''منورالفکران و روشنفکران:''' نویسندگان، روزنامه‌نگاران و تحصیل‌کردگان خارج از کشور.
* '''مجاهدان و فداییان:''' نیروهای مردمی که از مشروطه دفاع مسلحانه کردند.

به روایت کسروی، در تبریز، مشروطه‌خواهان در قالب «انجمن ایالتی» و گروه‌های فدایی، هستهٔ اصلی مقاومت در برابر [[محمد علی شاه|محمدعلی‌شاه]] بودند (''تاریخ هیجده‌ساله آذربایجان''، ۱۳۲۳).

== شعارها و باورها ==

* '''آزادی و قانون:''' دو محور اصلی مشروطه‌خواهی.
* '''تحدید قدرت سلطنت:''' شاه باید مقید به قانون باشد.
* '''مجلس شورای ملی:''' نماد ارادهٔ ملت.
* '''برابری در برابر قانون:''' هرچند در عمل محدود بود، اما به‌عنوان شعار فراگیر مطرح می‌شد.

== تقابل با مستبدین ==
مشروطه‌خواهان همواره در برابر «مستبدین» قرار داشتند. این تقابل دوگانهٔ اصلی گفتمان مشروطه بود: ملت در برابر شاه، آزادی در برابر استبداد، و قانون در برابر خودکامگی (کسروی، ۱۳۲۵).

== تحلیل پژوهشگران ==

* '''کسروی''': مشروطه‌خواهان را نمایندگان وجدان بیدار ملت می‌نامد.
* '''آدمیت''': آنان را حاملان اندیشهٔ جدید و خواستار گذار از سلطنت شرقی به حکومت قانون می‌داند (''فکر آزادی و مقدمه نهضت مشروطیت''، ۱۳۵۶).
* '''هما ناطق''': مشروطه‌خواهی را نخستین هویت سیاسی مدرن ایرانیان معرفی می‌کند (''ایرانیان و اندیشه تجدد''، ۱۳۷۷).
* '''آبراهامیان''': این جریان را ترکیبی از روشنفکری نو و منافع طبقاتی اصناف و بازاریان تحلیل می‌کند (''ایران بین دو انقلاب''، ۱۳۷۷).
* '''آجودانی''': مشروطه‌خواهی را مفهومی درهم‌تنیده با سنت دینی و مدرنیتهٔ غربی می‌داند (''مشروطه ایرانی''، ۱۳۷۷).

== جمع‌بندی ==
«مشروطه‌خواه» هویتی سیاسی بود که در بستر انقلاب مشروطه پدید آمد و بیانگر تلاش مردم برای گذار از رعیت به ملت، و از سلطنت مطلقه به حکومت قانون بود. این عنوان نشان‌دهندهٔ نخستین تجربهٔ مدرن ملت ایران در تعریف خود به‌عنوان نیروی صاحب حق و مشارکت در سیاست است.

== منابع ==

* کسروی، احمد. ''تاریخ هیجده‌سالهٔ آذربایجان''. تهران: امیرکبیر، ۱۳۲۳ش.
* کسروی، احمد. ''تاریخ مشروطهٔ ایران''. تهران: امیرکبیر، ۱۳۲۵ش.
* آدمیت، فریدون. ''فکر آزادی و مقدمه نهضت مشروطیت''. تهران: پیام، ۱۳۵۶.
* ناطق، هما. ''ایرانیان و اندیشهٔ تجدد''. تهران: طرح نو، ۱۳۷۷.
* آبراهامیان، یرواند. ''ایران بین دو انقلاب''. ترجمهٔ احمد گل‌محمدی و محمدابراهیم فتاحی. تهران: نشر نی، ۱۳۷۷.
* آجودانی، ماشاءالله. ''مشروطه ایرانی''. تهران: اختران، ۱۳۷۷.