نمایش مبدأ برای پول‌شویی

[[پرونده:پولشویی.jpg|جایگزین=پول‌شویی|بندانگشتی|پول‌شویی (money Laundering)]]
'''پول‌شویی'''  (money Laundering) فرایندی است که در آن پول حاصل از اقدامات غیرقانونی تبدیل به پول یا ثروتی شود که در ظاهر از راه‌های قانونی به‌دست ‌آمده است و به این طریق پول شسته شده وارد اقتصاد می‌شود.<ref name=":2">[https://www.bbc.com/persian/world-features-41413692 پول‌شویی در ۳۰۰ کلمه]، سایت بی‌بی‌سی فارسی</ref> راه‌های بسیاری برای تطهیر پول وجود دارد، که از ساده تا پیچیده متغیر هستند. یکی از رایج‌ترین روش‌های شست و شوی پول از طریق یک کسب ‌و کار قانونی مبتنی بر پول نقد است که در مالکیت یک سازمان مجرم قرار دارد.<ref>[https://virgool.io/@social.finmag/%D9%BE%D9%88%D9%84%D8%B4%D9%88%DB%8C%DB%8C-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA-byr5zey7xhht پول‌شویی چیست؟]، سایت ویرگول</ref> پول‌شویی اساسا به این دلیل انجام می‌شود که منبع واقعی پول نامشخص باقی بماند. فرار مالیاتی هم می‌تواند دلیل دیگری برای آن باشد. پول‌شویی عمدتا یک جرم فرعی برای رد گم کردن درآمد حاصل از جرم اصلی است. جرم پول‌شویی تا حد زیادی به جرم اولیه وابسته است. پول‌شویان عمدتا کسانی هستند که از قاچاق مواد مخدر، اختلاس، رشوه و سایر راه‌های غیرقانونی کسب درآمد کرده‌اند و به دنبال تمیز کردن پول هستند.<ref name=":2" />

در سال‌های گذشته، ایران و کره شمالی در بالای لیست سیاه گروه ویژه اقدام مالی از نظر پول‌شویی بوده‌اند.

== پول‌شویی چیست ==
پول‌شویی به چرخه‌ای اطلاق می‌شود که در آن پول‌هایی که عمدتا از طرق نامشروع و غیر قانونی به‌دست می‌آید را وارد چرخه رسمی اقتصاد کنند و به این ترتیب ماهیت رسمی به این پول‌ها می‌دهند. نمونه این فعالیت‌ها مانند درآمدهای حاصل از فروش مواد مخدر، انواع قاچاق و مشاغل زیرزمینی است. حال اگر این درآمدها وارد فعالیت‌های اقتصادی کشور شوند به طوری‌ که رد و منشأ آن‌ها قابل پیگیری نباشد مفهوم پول‌شویی معنا پیدا می‌کند. به بیان ساده‌تر به فرآیند گم کردن منشأ پول‌های ناسالم، پول‌شویی گفته می‌شود. پول‌شویی فعالیتی غیرقانونی است که در طی انجام آن، عواید و درآمدهای ناشی از اعمال خلاف قانون، مشروعیت می‌یابد. به عبارت دیگر پول‌های کثیف ناشی از اعمال خلاف به پول‌های به ظاهر تمیز تبدیل می‌شوند و در بدنه اقتصاد جایگزین می‌شود.

پول‌شویی یک جرم تبعی و فرعی است و همواره مسبوق بر جرم اصلی می‌باشد و درصورت فقدان جرم اصلی، جرم پول‌شویی هم موضوعاً منتفی است.<ref name=":0">[https://malekpourmie.com/%D9%BE%D9%88%D9%84%D8%B4%D9%88%DB%8C%DB%8C/ پولشویی چیست]</ref>

=== وجه تسمیه پول‌شویی ===
نخستین بار فردی به نام آل کاپون گروهی به نام آل‌کاپون‌ها تشکیل داد. این گروه به زور از مردم اخاذی می‌کردند. آنان برای پنهان‌سازی شیوه عمل خود، رخت‌شوی‌خانه‌ای تأسیس کردند و وانمود می‌کردند درآمد خود را از این راه به‌دست می‌آورند، نه از راه نامشروع. اصطلاح پول‌شویی این‌چنین شکل گرفت.

=== پول کثیف ===
پول کثیف، پولی است که از طریق گروه‌های جنایی سازمان‌یافته، از جمله تامین مالی تروریسم، قاچاق انسان و قاچاق مهاجر، قاچاق مواد مخدر، قاچاق کالا، استثمار جنسی، قاچاق اسلحه، قاچاق اشیای مسروقه و فساد و رشوه حاصل می‌شود و سپس با فرآیندهای پیچیده‌ی‌ صاحبان دارایی‌های غیرقانونی، تغییر چهره می‌دهد و آن‌ها این تصور را ایجاد می‌کنند که پولی را که خرج می‌کنند در واقع متعلق به خود آن‌ها بوده و از راه قانونی به دست آمده است.<ref>[https://way2pay.ir/122043/ حجم پولشویی در ایران چقدر است]</ref>

== انواع پول‌شویی ==
چهار گونه پول‌شویی قابل شناسایی است:
# '''پول‌شویی درونی:''' شامل پول‌های کثیف که از فعالیت‌های مجرمانه در داخل خاک یک کشور به دست آمده است و در همان کشور شسته می‌شود.
# '''پول‌شویی مهار شونده:''' شامل پول‌های کثیف به دست آمده از فعالیت‌های مجرمانه که در داخل خاک یک کشور کسب و خارج از آن کشور تطهیر می‌شود.
# '''پول‌شویی بیرونی:''' شامل پول‌های کثیف به دست آمده از فعالیت مجرمانه انجام شده در سایر کشورها که در خارج نیز شسته می‌شود.
# '''پول‌شویی واردشونده:''' شامل پول‌هایی که از فعالیت مجرمانه در سایر نقاط بدست آمده و در داخل خاک کشور مورد نظر شسته می‌شود.

=== انواع پول‌های غیر قانونی و نامشروع ===
انواع پول‌هایی که می‌تواند به‌صورت نامشروع در جامعه مطرح باشد به سه گروه پول‌های کثیف یا پول‌های آغشته به خون و پول‌های سیاه و پول‌های خاکستری تقسیم می‌شود:
# '''پول کثیف یا آغشته به خون:''' به مجموعه درآمدهای نامشروعی اطلاق می‌گردد که در اثر عملیات قاچاق موادمخدر، قاچاق انسان، اقدامات تروریستی و ... به دست آید.
# '''پول سیاه:''' پول‌های حاصل از قاچاق کالا است به نحوی که درآمدهای حاصل، از قاچاق کالا و شرکت در معاملات پرسود دولتی که خارج از عرف طبیعی صورت می‌گیرد، باعث پیدایش این قبیل پول‌ها می‌شود.
# '''پول خاکستری:''' درآمدهای حاصل از فروش کالا یا انجام دادن کارهای تولیدی است ولی از نظارت دولت پنهان می‌ماند که معمولاً برای فرار از مالیات صورت می‌پذیرد.

== روش‌های پول‌شویی ==
به طور کلی عملیات پول‌شویی در سه مرحله انجام می‌پذیرد:
# '''جای‌گذاری:''' عبارت است از تزریق عواید حاصل از فعالیت‌های مجرمانه به شبکه‌های رسمی با هدف تبدیل آن از حالت نقدی به دارایی‌های مالی، اعم از اینکه به خارج از کشور منتقل شود یا به وسیله آن کالاهای با ارزش خریداری یا در بانک‌ها سپرده‌گذاری نمایند.
# '''لایه‌گذاری:''' در طی این مرحله درآمدهای نامشروع با یک سری فعالیت‌های مبادلاتی به منظور تغییر وضعیت غیر قانونی به اجرا در می‌آید.
# '''ادغام:''' فراهم کردن پوشش ظاهری مشروع و توجیه قانونی برای عواید حاصل از فعالیت‌های مجرمانه. به عبارت دیگر وجوه غیر قانونی با یک سری فعالیت‌های تجاری و قانونی با بدنه اصلی اقتصاد ترکیب گردد.<ref name=":0" />

== تاثیر پول‌شویی بر اقتصاد ==
پول‌شویی به عنوان یک جرم مالی تأثیر منفی چشم‌گیری بر رشد و توسعه اقتصادی کشورها به جای می‌گذارد. در قطعنامه‌ای که در ژوئن ۱۹۹۸ در مجمع عمومی سازمان ملل متحد تصویب شد، برآورد شد، سالانه دست‌کم ۲ میلیارد دلار پول تطهیر می‌شود. از جمله اثرات منفی پول‌شویی می‌توان موارد زیر را نام برد:
* تخریب بازارهای مالی
* فرار سرمایه به‌صورت غیرقانونی از کشور
* کاهش تقاضای پول و کاهش معینی در نرخ سالانه‌ی تولید ناخالص ملی
* ورشکستگی بخش خصوصی
* کاهش بهره‌وری در بخش واقعی اقتصاد
* افزایش ریسک خصوصی‌سازی
* تخریب بخش خارجی اقتصاد
* ایجاد بی‌ثباتی در روند نرخ‌های ارز و بهره
* توزیع نابرابر درآمد<ref name=":0" />
[[پرونده:پولشویی در ایران.jpg|جایگزین=پول‌شویی در ایران|بندانگشتی|پول‌شویی در ایران]]

== پول‌شویی در ایران ==
طی سال‌های گذشته، ایران در کنار کره شمالی همواره جزء کشورهای لیست سیاه گروه ویژه اقدام مالی بوده است.

طبق بررسی مؤسسه تحقیقات حکومت‌داری بازل هم که با بررسی مولفه‌های مختلف سیاسی و مالی در ۱۴۹ کشور جهان آن‌ها را بر اساس شاخص ضدپول‌شویی رتبه‌بندی کرده است در جدول؛ ایران، افغانستان و تاجیکستان به ترتیب در جایگاه‌های اول تا سوم پول‌شویی قرار گرفته‌‌اند.<ref>[https://www.sarpoosh.com/economy/economic-terms/money-laundering.html پولشویی به زبان ساده]</ref>

درگزارش سازمان شفافیت بین‌الملل که روز پنجشنبه ۳ بهمن ۱۳۹۸ منتشر شد، ایران از لحاظ فساد مالی و گسترش آن در میان ۱۸۰ کشور جهان رتبه ۱۴۶ را کسب کرد.<ref>[https://per.euronews.com/2020/01/23/transparency-international-2019-corruption-index-iran-146th اعلام رتبه‌بندی سالانه فساد؛ ایران در رده ۱۴۶ جهان]،‌ سایت یورو نیوز فارسی</ref><ref>[https://twitter.com/anticorruption/status/1220214448440344580?ref_src=twsrc%5Etfw%7Ctwcamp%5Etweetembed&ref_url=https%3A%2F%2Ffa.euronews.com%2F2020%2F01%2F23%2Ftransparency-international-2019-corruption-index-iran-146th Corruption Perceptions Index 2019]</ref>

مؤسسه بازل برای رتبه‌بندی کشورهای مختلف، بر مبنای داده‌های اقتصادی به دست آمده از نهادهای معتبر بین‌المللی مانند بانک جهانی، مجمع جهانی اقتصاد و گروه ویژه اقدام مالی امتیازی از صفر تا ۱۰ به هر کشور می‌دهد، و امتیاز ایران در فهرست سال ۲۰۱۶ این مؤسسه ۸.۶۱ منظور شده که بالاترین امتیاز از نظر پول‌شویی و تأمین مالی تروریسم محسوب می‌شود. بر همین اساس، ایران برای سومین سال پیاپی به عنوان پرخطرترین کشور جهان در زمینه ریسک پول‌شویی در سال ۲۰۱۶ میلادی فهرست شده است.<ref>[https://www.radiofarda.com/a/f7-iran-holds-top-spot-on-money-laundering-risk-index/27888348.html تازه‌ترین گزارش شاخص ضد پولشویی؛ ایران در صدر کشورهای پرخطر]، سایت رادیو فردا</ref>

مؤسسه بازل در سال ۲۰۱۸ میلادی، ۱۲۹ کشور را از نظر شاخص پول‌شویی مورد بررسی قرار داد که ۱۰ کشور از جمله ایران و تاجیکستان به دلیل کمبود اطلاعات از رده بندی کنار گذاشته شدند.<ref>[https://www.eghtesadonline.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86-29/306597-%D8%A8%D9%87%D8%B4%D8%AA-%D9%BE%D9%88%D9%84%D8%B4%D9%88%DB%8C%DB%8C-%DA%A9%D8%AF%D8%A7%D9%85-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D8%AA بهشت پولشویی کدام کشور است؟]، اقتصاد آنلاین</ref>

میانگین حجم پول‌های کثیف در ایران در طول دوره ۱۳۵۲ تا ۱۳۸۰ معادل ۱۱.۸ درصد نسبت به حجم نقدینگی کل کشور است. همچنین در یک پژوهشی که به بررسی حجم پول‌های کثیف پرداخته شده بود، حجم پول‌شویی در سال ۹۵ معادل ۱۱.۸ درصد از کل نقدینگی اقتصاد برآورده شد. در چنین شرایطی میزان پول‌شویی حدود ۱۴۷ هزار میلیارد تومان بوده است.<ref>[https://donya-e-eqtesad.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9-%D8%A8%DB%8C%D9%85%D9%87-16/3464940-%D9%88%D8%B6%D8%B9%DB%8C%D8%AA-%D9%BE%D9%88%D9%84%D8%B4%D9%88%DB%8C%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%84%D9%86%D8%B2-%D9%BE%DA%98%D9%88%D9%87%D8%B4%DB%8C وضعیت پولشویی از لنز پژوهشی]، سایت دنیای اقتصاد</ref>

مرتضی سرمدی، قائم‌مقام وقت وزارت خارجه، روز سه‌شنبه ۲۹ آبان ۱۳۹۷ به خبرگزاری ایسنا گفت که رقم قاچاق کالا، مواد مخدر و سوخت ۱۰ تا ۱۵ میلیارد دلار است که قسمت عمده این مبلغ با پول‌شویی وارد سیستم مالی ایران می‌شود.<ref>[https://www.radiofarda.com/a/f4_sarmadi_iran_moneylondering_10to15_billion_dollar/29611374.html قائم مقام وزیر خارجه ایران: سالانه در کشور ۱۰ تا ۱۵ میلیارد دلار پولشویی می‌شود]، سایت رادیو فردا</ref>

خبرگزاری ایرنا در ۶ آذر ۹۷ گزارش داد:<blockquote>«پول‌های کثیف در اقتصاد ایران، به ۱۰درصد تولید ناخالص داخلی می‌رسد. یعنی چیزی نزدیک به ۴۴میلیارد دلار»<ref>خبرگزاری ایرنا، ۶ آذر ۹۷</ref></blockquote>هم‌چنین روزنامه ایران در ۳۰ آبان ۹۷ نوشت:<blockquote>«به هر حال مجموع آمارهای رسمی که در دسترس هستند، تأیید می‌کنند که سالانه حداقل چیزی حدود ۳۰میلیارد دلار درآمد کثیف در کشور تولید می‌شود.»<ref>روزنامه ایران، ۳۰ آبان ۹۷</ref></blockquote>محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه وقت ایران، در ۲۰ آبان ۹۷ در گفت و گویی ویدئویی با وب سایت خبرآنلاین گفت، پول‌شویی گسترده در این کشور یک واقعیت است و دلیل فضاسازی‌هایی که علیه مصوبه های ضدپول‌شویی می‌شود منافع اقتصادی افراد است. حجم پول‌شویی‌شان به هزاران میلیارد می‌رسد و به قول او در یک قلم معامله ۳۰ هزار میلیارد تومان پول جابجا می‌‌کنند.<ref>[https://www.bbc.com/persian/iran-46178141 ظریف: پولشویی گسترده در جمهوری اسلامی ایران یک واقعیت است]</ref><ref>[https://twitter.com/noroozpour/status/1061701911412441088 توییتر رضا نوروزپور]</ref>

سایت ایران وایر در ۱۴ آبان ۹۸ گزارش کرد، محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران روز گذشته در مجلس ایران، بار دیگر از پول‌شویی سازمان‌یافته‌ای سخن گفته که پشت آن گروه‌های فشار قرار دارند؛ گروه‌هایی که منافع ملی شخصی دارند و در آشفته‌بازار اقتصاد ایران از آب گل‌آلوده ماهی می‌گیرند.<ref name=":1">[https://iranwire.com/fa/features/33988 چرا فعالیت‌های اقتصادی سپاه در داخل و خارج از کشور، ذاتا پولشویی است؟]، سایت ایران وایر</ref>

بهزاد نبوی اخیرا گفته بود ۶۰ درصد ثروت ملی ایران در دست سپاه و ۳ نهاد زیر نظر رهبری است. اما صرف‌نظر از اینکه رقم دقیق مداخله اقتصادی سپاه و نهادهای زیر نظر رهبری در اقتصاد ایران چقدر است، آنچه مسلم است حجم بزرگی از پول در دست این نهادها است؛ نهادهایی که هیچ سازوکار شفافی درباره حساب‌وکتاب آن‌ها وجود ندارد و معلوم نیست چقدر سرمایه‌دارند، درآمدشان چقدر است، هزینه‌هایشان چیست، چقدر باید مالیات بدهند که نمی‌دهند و… عدم شفافیت و طفره رفتن از زیر مالیات، اگرچه برای سپاه و نهادهای زیر نظر [[سید علی خامنه ای|علی خامنه‌ای]] یک عادت ذاتی است، اما در تمام دنیا یکی از مصادیق پول‌شویی شناخته می‌شود.<ref name=":1" />

حجم قاچاق کالا در اقتصاد ایران سالانه بالغ بر ۲۵ میلیارد دلار است و آن طور که فرهاد دژپسند، وزیر اقتصاد وقت گفته‌بود، بیش از ۴۰ درصد اقتصاد ایران با فرار مالیاتی، از پرداخت مالیات گریزانند که باز این‌ها بخش‌هایی کوچک از تصویری بزرگ‌تر از حجم اقتصاد سیاه، زیرزمینی یا سیاه‌چاله‌های مالی در اقتصاد ایران هستند.<ref>[https://www.bbc.com/persian/world-50673171 پولشویی چیست؟]، سایت بی‌بی‌سی فارسی</ref>

=== روش‌های پول‌شویی در ایران  ===
# از طریق مؤسسات مالی و اعتباری – نظام بانکی
# از طریق سرمایه‌گذاری در برج‌سازی و ساختمان‌سازی
# از طریق بازار ارز و سکه
# از طریق وارد کردن پول در سیاست
# از طریقِ پول‌شوییِ سایبری<ref>[https://news.mojahedin.org/i/%D8%B1%D9%88%D8%B4%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%BE%D9%88%D9%84%D8%B4%D9%88%DB%8C%DB%8C-%D8%B1%DA%98%DB%8C%D9%85-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 روش‌های پولشویی در رژیم ایران]، سایت سازمان مجاهدین خلق ایران</ref>

== مجازات پول‌شویی در ایران ==
بر اساس ماده سه لایحه‌ی «مبارزه با جرم پول‌شویی» مجلس شورای اسلامی، اشخاصی که مرتکب جرم پول‌شویی می‌شوند اعم از مباشر یا شریک، علاوه بر ضبط دارایی با منشاء غیرقانونی و منافع حاصل از آن، به جزای نقدی معادل یک چهارم ارزش دارایی مذکور محکوم می‌شوند. ارائه ندادن اطلاعاتی که برحسب وظایف قانونی یا حرفه‌ای خود، منجر به کسب دارایی با منشاء غیرقانونی می‌شود، در این لایحه به عنوان کمک یا تسهیل جرم پول‌شویی تعریف شده است. طبق ماده چهار این لایحه، انجام اقدامات اداری مانند ثبت در ادارات ثبت اسناد و املاک، دفاتر اسناد رسمی و شهرداری‌ها و عملیات بانکی در بانک‌ها، موسسه‌های مالی و اعتباری و صندوق‌های قرض الحسنه از سوی هرشخص که به طور عمد برای کمک یا تسهیل جرم پول‌شویی انجام شود، جرم محسوب می‌شود.

ماده یک این لایحه در تعریف پول‌شویی چنین آورده است که: پول‌شویی عبارت است از:
* الف) تحصیل، تملک، نگهداری یا استفاده از عواید حاصل از فعالیت‌های غیر قانونی با علم به این که به طور مستقیم یا غیر مستقیم در نتیجه ارتکاب جرم به دست آمده باشد.
* ب) تبدیل، مبادله یا انتقال عوایدی به منظور پنهان کردن منشا غیر قانونی آن با علم به این که به طور مستقیم یا غیر مستقیم ناشی از ارتکاب جرم بوده یا کمک به مرتکب به نحوی که وی مشمول آثار و تبعات قانونی ارتکاب آن نگردد.
* ج) اخفا یا پنهان یا کتمان کردن ماهیت واقعی، منشا، منبع، محل، نقل و انتقال، جا به جایی یا مالکیت عوایدی که به طور مستقیم یا غیر مستقیم در نتیجه جرم تحصیل شده باشد.
در این لایحه مرتکبین پول‌شویی علاوه بر استرداد درآمد و عواید حاصل از ارتکاب جرم مشتمل بر اصل و منافع حاصل (و اگر موجود نباشد مثل یا قیمت آن) به جزای نقدی به میزان یک چهارم عواید حاصل از جرم محکوم می‌شوند.

'''عنصر مادی جرم پول‌شویی در قانون ایران'''

طبق ماده ۲ قانون مبارزه با پول‌شویی ایران جرم پول‌شویی عبارت است از:
# تحصیل، تملک، نگهداری یا استفاده از عواید حاصل از فعالیت‌های غیرقانونی با علم به این که به طور مستقیم یا غیر مستقیم در نتیجه ارتکاب جرم به دست آمده باشد؛
# تبدیل، مبادله، یا انتقال عوایدی به منظور پنهان کردن منشاء غیرقانونی آن با علم به این که به طور مستقیم یا غیرمستقیم ناشی از ارتکاب جرم بوده یا کمک به مرتکب به نحوی که وی مشمول آثار و تبعات قانونی ارتکاب آن جرم نگردد.
# اخفاء یا پنهان یا کتمان کردن ماهیت واقعی، منشاء، منبع، محل، نقل و انتقال، جابه‌جایی، یا مالکیت عوایدی که به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم درنتیجه جرم تحصیل شده باشد.

== جستارهای وابسته ==
[[گروه ویژه اقدام مالی FATF]]

== منابع ==
<references />