نمایش مبدأ برای سلوکیان


'''سلوکیان''' یا '''اسالکه''' نام دولتی بود که در میان سال‌های ۳۱۲ تا ۶۴ پیش از میلاد بر آسیای غربی فرمان می‌راند. پس از مرگ اسکندر مقدونی سرزمین‌های او میان سردارانش تقسیم‌شدند. سلوکیان جانشینان سلوکوس یکم بودند که در ۳۰۶ به قدرت رسید. مصر باستان نیز به دودمان بطلمیوسی( یا بطالسه) و یونان و بخش‌های اروپایی امپراتوری اسکندر نیز به مقدونیان رسید.<ref name=":0">تاریخچه جهان - [http://ourhistory.mihanblog.com/post/4 سلوکیان] </ref>

= پیدایش =
پس از مرگ اسکندر (۳۲۳ (پیش از میلاد)) فتوحاتش میان سردارانش تقسیم شد و بیشتر متصرفات آسیایی او که ایران هستهٔ آن بود به سلوکوس اول رسید. به این ترتیب ایران تحت حکومت سلوکیان در آمد. پس از مدتی پارتها نفوذ خود را گسترش دادند و سرانجام توانستند عاملی برای نابودی سلوکیان شوند.

از دویست و چهل و هشت سال (۳۱۲-۶۴ (پیش از میلاد)) مدت سلطنت آنان، ایران بیش از شصت و پنج سال (۳۱۲-۲۴۷ (پیش از میلاد)) به تمامی در تحت فرمان آنان باقی ماند . 

یازده سال بعد از مرگ اسکندر که تمام آن مدت و حتی چند سالی بعد از آن هم جنگهای جانشینی او بین سردارانش در منازعات طولانی گذشت ، استان بابل به وسیله یک سردار مقدونی او به نام سلوکوس که پدرش انتیوکوس(آنتیوخوس) هم از سرداران فیلیپوس (فیلیپ) پدر اسکندر محسوب می‌شد، افتاد (۳۱۲ق.م.). سلوکوس در زمان اسکندر پس از فتح شوش فرمانده سواره‌نظام سازمان‌یافته از بزرگان ایرانی شد و بی‌درنگ پس از رسیدن بدین جایگاه ایشان را به یگان‌های ۱۰هزار نفره بخش نمود. او سپس استان ایلام (خوزستان و بخشی از لرستان امروز) و سرزمین ماد (به استثنای آذربایجان) را هم بر قلمرو خویش افزود . بدین گونه، دولت پادشاهی مستقلی به وجود آورد که به نام خود او ''دولت سلوکی'' (سلوکیان) خوانده شد و آغاز سلطنت او بعدها برای این دولت ، مبداء تاریخ گشت. (تاریخ سلوکی۳۳۰ -۱۵۰ ق.م.)

سلوکوس شهر سلوکیه را در نزدیکی بابل ساخت. پس از چیرگی بر شهرهای ایران به هندوستان رسید ولی در آنجا چندره گوپتا پادشاه هند جلو پیشروی او را گرفت. کار این دو به آشتی کشید و چندره گوپتا هم ۵۰۰ فیل بدو پیشکش کرد.

سلوکوس یکم سرزمین زیر فرمان خود را به ۷۲ بخش نمود و گرداندن هر بخش را به یک ساتراپ سپرد. هر ساتراپ در سرزمین خود به گونهٔ خودمختار فرمان می‌راند.<ref name=":0" />

== سلوکیان پس از سلوکوس یکم ==
فرمانروایی جانشینان سلوکوس برپایهٔ گونه‌ای ائتلاف سرداران و نظامیان مقدونی شکل‌گرفته‌بود. با گذشت زمان بخش باختری پادشاهی سلوکی به میدان نبرد و درگیری پیوسته بدل‌گشت زیرا که دولت آنتیگون یکم در یونانی و دولتبطلمیوسی مصر به سوریه چشم طمع دوخته‌بودند. پس سلوکیان شهر انطاکیه در نزدیکی شام را بنیادنهادند و آن را پایتخت خویش گرداندند تا به کانون درگیری نزدیک باشند.

سلوکیان در نزدیک ۲ٔ۵ سده پادشاهی نتوانستند کشورشان را از تشنج بازدارند. آنان نزدیک به ۱۷۰ سال را بر سرزمین‌ها باختری و ۷۰ سال را بر بخش‌های خاوری ایران فرمان راندند. در آینده عامل‌هایی چون برپایی دودماناشکانی در خاور و شمال خاوری ایران و فشارشان بر سلوکی‌ها، شکست از روم در سال ۱۹۰ در مگنزیا، برپایی دولت یونانی باختر به دست دیودوتوس و سرانجام چیرگی روم بر دولت کوچک آنها در ۶۴ (پیش از میلاد) در سوریه سلوکیان را به نابودی کشاند.<ref name=":1">تاریخ باستان - [http://shokoheiran.blogfa.com/cat-9.aspx سلوکیان] </ref>

== شیوهٔ کشورداری ==
سلوکیان قلمرو خود را به ۷۲ ساتراپی بخش کردند و بر هر ساتراپی یک ساتراپ گماردند. هر ساتراپی به چند اپارخیا و هر اپارخیا به چند هیپارخیا و هیپارخیا نیز به چند استاتما بخش‌می‌شد. مرکز هر ساتراپی استراتگ می‌نامیدندو گرداندن امور مالی ساتراپی نیز بر اکوتوم بود.

زمین‌های قلمرو سلوکی به دو دستهٔ زمین‌های شاهی و زمین‌های شهری بخش می‌شد.بخشی از زمین‌های شاهی در اختیار کشاورزان بود. مالیات زمین  به صورت نقدی یا جنس دریافت می‌شد. مالیات‌های دیگری هم به عنوان‌های دیگری ستانده می‌شد؛ برای نمونه یکی هم عوارض ویژهٔ جنگ بود.

به مهاجران یونانی نیز که در واقع مهاجران نظامی بودند و کاتوئیکیا نام‌داشتند نیز زمین‌ واگذار می‌شد و این زمینکلروس نامیده می‌شد و آنان در برابر آن می‌بایست خدمات جنگی انجام دهند. در بسیاری از شهرهای یونانی‌نشین دژی جنگی بر شهر مسلط بود که پادگانی فرماندهی آن دژ را داشت. گرداگرد شهر را نیز دیوار و برج و بارو می‌کشیدند. شبکه‌ای از این شهرهای یونانی‌نشین از سیردریا تا خلیج فارس را به هم پیوسته و پاسدار قلمرو سلوکی بود. در زمان جنگ بخشی از سپاه سلوکی از این شهرها به دست می‌آمد. برای نمونه در جنگ آنتیوخوس یکم با مصر در آدار۲۷۴ (پیش از میلاد) ساتراپ‌های نزدیک به میدان جنگ به ویژه بابل و میانرودان یگان‌های نظامی این شهرها را احظار و به جبهه‌ها گسیل‌داشتند.<ref name=":1" />

== فرمانروایان سلوکی ==
* سلوکوس یکم (۳۱۲-۲۸۰ یا ۳۱۱-۲۸۱ پیش از میلاد)
* آنتیوخوس یکم (۲۸۰/۲۸۱-۲۶۱ پیش از میلاد)
* آنتیوخوس دوم (۲۶۱-۲۴۶)
* سلوکوس دوم ۲۴۶-۲۲۵/۲۲۶)
* سلوکوس سوم (۲۲۵/۲۲۶-۲۲۳)
* آنتیوخوس سوم (۲۲۳-۱۸۷)
* سلوکوس چهارم (۱۸۷-۱۷۵)
* آنتیوخوس چهارم (۱۷۵-۱۶۴)
* آنتیوخوس پنجم (۱۶۴-۱۶۲)
* دیمتریوس یکم (۱۶۱/۱۶۲-۱۵۰)
* الکساندر بالاس (۱۵۰-۱۴۵/۱۴۶)
* دیمتریوس دوم (۱۴۶/۱۴۵-۱۳۸ و همچنین ۱۲۹/۱۲۸-۱۲۶/۱۲۵)
* آنتیوخوس ششم (۱۴۵/۱۴۴-۱۴۲)
* تروفون (۱۴۲-۱۳۸/۱۳۷)
* آنتیوخوس هفتم (۱۳۸/۱۳۷-۱۲۸/۱۲۹)
* الکساندر دوم (۱۲۹/۱۲۸-۱۲۳/۱۲۲)
* سلوکوس پنجم (۱۲۵/۱۲۶)
* آنتیوخوس هشتم (۱۲۵-۹۶)
* آنتیوخوس نهم (۱۱۴/۱۱۲-۹۶)
* سلوکوس ششم (۹۶-۹۵)
* فیلیپ یکم (۹۵/۹۲-۸۳)
* آنتیوخوس دهم (۹۲ یا ۹۵-۹۲ یا ۸۳)
* دیمتریوس سوم (۹۵-۸۸/۸۷)
* آنتیوخوس یازدهم (۸۹-۸۴ یا ۹۵-۹۲)
* آنتیوخوس دوازدهم (۸۷-۸۴ یا ۹۴-۸۳)
* آنتیوخوس سیزدهم (۶۸/۶۹-۶۴)<ref name=":0" />

== آثار باستاني بجا مانده از سلوكيان در ايران ==

=== همدان ، نهاوند : معبد لائوديسه ===
محوطه باستاني معروف به «معبد لائوديسه» از جمله آثار مربوط به دوره سلوكيان در نهاوند است. بر اساس آثاري كه از نواحي مركزي شهر به نام تپه دو خواهران به دست آمده اين احتمال قوت پيدا كرده که اين جا محل اصلي معبد بوده است.

اين معبد را « آنيتوخوس سوم » پادشاه سلوكي براي همسر خود ملكه لائوديسه بنا كرده است.

در حفاري هاي انجام شده به سال 1325 شمسي كتيبه بزرگي به ابعاد 36×85 سانتي متر در 33 سطر به خط يوناني پيدا شد كه در آن مردم نهاوند به اطاعت از فرامين حكومت خود فراخوانده شده اند. در بخش ديگري از اين كتيبه دلايل ايجاد معبد براي خواهرش «اوديسه» شرح داده شده‌است.

در اين محل علاوه بر اين كتيبه چهار مجسمه كوچك مفرغي، و دو كتيبه كوچك ديگر نيز به دست آمده است كه هم اكنون در تالار بزرگ موزه ايران باستان نگهداري مي شود.

آثاري نيز از ساختمان معبد به دست آمده که از جمله آن ستون ها _ سرستون ها و ته ستون ها هستند كه برخي از آنها هم اكنون در نقاط مختلف شهر از جمله در بازار حاجيان نهاوند براي تزيين مورد استفاده قرار مي گيرند.

=== كرمانشاه ، بيستون : مجسمه هركول ===
مجسمه هرکول که تندیسی از تجاوز اسکندر گجستک و حکومت سلوکیان به ایران مي باشد در بیستون در سال 1327 هجری هنگام احداث جاده آسفالته همدان به کرمانشاه در دامنه کوه کشف شد . این اثر شخص نیرومندی را نشان میدهد که به پهلوی چپ به روی نقش شیری در سایه درختی لمیده است و در دست چپ پیاله ای از شراب در دست دارد و دست چپش را بروی پای راستش قرار داده است . سر این مجسمه در سال 1380 کنده و دزدیده شده بود که پس از چند سال کشف و دوباره به جایگاه اصلی خودش برگشت . درازای این تندیس 147 سانتی متر است . پشت این تندیس کتیبه ای از زمان سلوکیان وجود دارد که مفهوم آن به این شرح است : ” به سال 164 ماه پانه موی هرکول فاتح درخشان هیاکینتوس پسر پانیاغوس به سبب نجات کل امن- فرمانده کل - این مراسم برپا شد . ” که خوشبختانه این سلسه توسط مهرداد و تیرداد پارتی در هم کوبیده شد و سلسله شاهنشاهی ایرانی اشکانیان جایگزین آن شد و دوباره ایران رو به فرهنگ کهن خود رفت و دست متجاوزان را کوتاه نمود.<ref>تاریخ بیست و پنج قرن ایران - [http://tarikh-2500.blogfa.com/cat-3.aspx سلوکـیان چه کسانی بودند ؟]</ref>

== پایان کار سلوکیان ==
با بر سر کار آمدن آنتیوخوس سوم دولت سلوکی جانی دوباره یافت. وی یک رشته جنگ‌ها در بخش‌های خاوری مرزهایش میان سال‌های ۲۰۹-۲۰۴ پیش از میلاد انجام داد. همچنین ازحدود ۲۰۰ پیش از میلاد پادشاهان سلوکی درگیر جنگ‌های دامنه‌دار سوری با بطلمیوسیان چیره بر مصر باستان شدند. هوده آنکه مصر یهودیه را به آنتیوخوس سوم واگذاشت. در این زمان دوباره نیروی سلوکیان به بالاترین اندازهٔ خود رسیده بود ولی به گواهی تاریخ این نقطهٔ اوج نقطهٔ سراشیب دودمان سلوکی -به ویژه پس از مرگ آنتیوخوس سوم- هم بود.

در ۱۹۶ (پیش از میلاد) آنتیوخوس سوم از برای دست یازیدن به تراکیه از هلسپونت گذشت و توانست در ۱۹۴ پیش از میلاد آن سرزمین را به مرزهای خود بپیوندد. نفوذ سلوکیان بر اروپا برای روم تحمل‌ناپذیر بود پس در ۱۹۲ (پیش از میلاد) میان این دو ابرنیروی آن زمان جهان درگیری آغاز شد. با اینکه آنتیوخوس از پشتیبانی شهرهای یونانی و یاری جنگ‌سالار کارتاژی هانیبال برخوردار بود ولی سرانجام شکست خورد و ناگزیر به پرداخت پولی هنگفت شد. همچنین سلوکیان چیرگیشان بر آسیای کوچک را نیز از دست دادند.

اندکی پس از آن کار بر سلوکیان تنگ‌تر شد، از یکسو روم نیرومند به دشمنی با ایشان برخاسته بود؛ از دیگر سو شورش مکابی در پس از سال ۱۶۵ پیش از میلاد در یهودیه-که از پشت‌گرمی روم هم بهره‌مند بود- کار را بر ایشان سخت‌تر نمود. از دیگرسو اشکانیان هم نیروگرفته‌بودند و تا بابل پیش‌روی کردند و بر شهر بابل و سلوکیه دست‌یازیدند (۱۴۱ (پیش از میلاد)). به این رشته از ناکامی‌ها جنگ‌های درونی سلوکی بر سر تاج و تخت و چنددستگی ایشان نیز افزوده‌شد. پس سرانجام فرماندهان رومی لوکولوس و پومپه در یک‌چهارم دوم سده یکم پیش از میلاد بر تاریخ سلوکی خط پایان کشیدند. واپسین شاه سلوکی در ۶۴ پیش از میلاد از تخت به زیر کشیده‌شد.<ref name=":0" />

== جستارهای وابسته ==

== منابع ==
{{پانویس}}